Luân Hoán với Giai Nhân
- tuyền linh Nguyễn Văn
Thơ
1.Phần Đời
Luân Hoán tên thật là Lê
Ngọc Châu, sinh ngày 10 tháng 01 năm 1941 ( năm Canh Thìn ) tại phố cổ Hội An.
Cha anh là ông Lê Hoán và mẹ là bà Nguyễn Thị Luân. Bút hiệu Luân Hoán được ghép
từ tên cha và tên mẹ của anh. Ngoài ra,
anh còn các bút hiệu khác như: Châu Hải
Châu- Cự Hải-Trần Gia Nam- Lý Phước Ninh- Lê Bảo Hoàng Quê nội Luân Hoán ở làng Liêm Lạc, Hòa Đa, Hòa
Vang Quảng Nam, quê ngoại tại Vĩnh Điện, Điện Bàn Quảng Nam. Trong nhiều năm
chiến tranh ( 1945 ) gia đình anh di tản về sống ở vùng Tiên Phước Quảng
Tính tình Luân Hoán rất
trầm lặng, ít nói, phong cách xề xòa, lè phè, rất rõ nét là một nhà thơ từ khi
còn ngồi ghế nhà trường. Luân Hoán sống nội tâm nên ít thích nhóm họp, tiệc
tùng nơi đám đông. Anh đam mê nhất là Thơ, ngoài ra Luân Hoán cũng thích hội
họa, âm nhạc, nhiếp ảnh, nhưng Thi Ca vẫn là con đường chính anh chọn và theo
đuổi cho đến bây giờ. Luân Hoán biết làm thơ từ nhỏ,
từ lúc lên mười, nhưng là những bài thơ rất ngô nghê của tuổi
thiếu niên, như bài Hàm Tiếu v..v…
Luân Hoán bắt đầu viết chính thức từ năm 1960,
thường có bài trên các báo: Gió Mới-Tuổi Xanh-Thời Nay- Phổ Thông-Bách Khoa-Văn
Học-Mai- Ngàn Khơi- Kỷ Nguyên Mới-Văn-Trình Bày (trước 1975 ). Anh cũng có chân
trong Ban Biên Tập các Tạp chí Văn học Sài Gòn ( 1964 – 1975 )
Từ khi chuyển về sống ở Canada
Tác phẩm đã xuất bản: Về Trời ( Văn Học-Sai Gòn, 1964 ) Trôi Sông ( Văn Học-Sai Gòn
1966 ) Chết Trong Lòng Người ( Ngưỡng Cửa, 1967 ) Viên Đạn Cho Người Yêu Dấu (
Thơ, 1969- tái bản 1995 ) Hòa Bình Ơi Hãy Đến ( Thơ, 1970, cùng Phạm Thế Mỹ và
Lê Vĩnh Thọ ) Nén Hương Cho Bàn Chân Trái ( Thơ, 1970, với các bạn văn ) Thơ
Tình ( in cùng Khắc Minh, nxb Thơ, 1970 ) Ca Dao Tình Yêu ( nxb Thơ, 1970, cùng
Khắc Minh ) Lục Bát Ca ( cùng Lê Vĩnh Thọ và Vĩnh Điện, nxb Thơ, 1970 ) Rượu
Hồng Đã Rót ( nxb Thơ, 1974, tái bản 1995 ).
Từ khi qua định cư tại
Canada, Luân Hoán cũng đã xuất bản khá nhiều sách, như: Ngơ Ngác Cõi Người, Đưa
Nhau Về Đâu, Cám Ơn Đất Đá Trổ Thơ, Lòng Ta Hạt Bụi Vu Vơ Bám Hoài, Mời Em Lên
Ngựa, Nuôi Thơm Chùm Kỷ Niệm Xanh, Cỏ Hoa Gối Đầu, Sông Núi Cùng Người Thơm
Ngát Thơ, Tác Gỉa Việt Nam ( Tự Điển dưới tên Lê Bảo Hoàng ) Ổ Tình Lận Lưng,
Em Từ Lục Bát Bước Ra, Theo Gót Thơ, Thanh Thi…..
2. Thơ và Giai nhân
Nói đến thơ của Luân Hoán
thì bao la lắm, nói cả ngày cũng không
hết, bao la như tình của anh đối với Giai Nhân vậy. Thơ Luân Hoán mang hơi thở
rất riêng, không giống nhà thơ nào cả. Chính cái riêng đó làm cho tôi và các
bạn cùng trang lứa, cùng Lớp cùng Trường mê mệt và luôn nhớ đến anh, như luôn
nhớ đến thời hoa niên của mình – anh đúng
nghĩa là một nhà thơ lớn của tuổi học trò. Anh làm thơ như đùa giỡn với thơ,
trêu ghẹo ngôn ngữ. Những ngôn từ anh dùng trong thơ thật bình dị, chơn chất, y
như đi đứng, ăn uống và tắm rửa hàng ngày. Thơ anh không trau chuốt, gọt giũa nhưng
lại đầy sức sống, truyền cho người xem nhiều rung cảm . Chất ngọt ngào trong
thơ Luân Hoán không phải vị ngọt của thứ đường đã được tinh luyện, mà là vị ngọt
của cây mía lau mía đường nơi ruộng đồng thôn dã. Sự bình dị chân phương mà
Luân Hoán có được trong thơ là cả một nghệ thuật, không phải ai cũng có thể
viết được như thế. Nhờ tính chất chân phương này nên thơ Luân Hoán mang rất
nhiều nhạc tính ( musicalite ). Tôi đã phổ nhạc thơ Luân Hoán rất nhiều, nhưng
tiếc là điều kiện tài chánh chưa cho phép nên mới chỉ thu âm được ba bài ( Em
và Thơ, Hỏi Thật và Bệnh Rình Hương Sắc ). Hy vọng một ngày gần đây, tôi sẽ
trình làng tiếp những nhạc phẩm tôi đã phổ từ thơ Luân Hoán.
Với Luân Hoán, thơ chính
là hơi thở, luôn hít vào thở ra từng giây…từng phút…từng giờ…và cứ thế nối đuôi
nhau không bao giờ dứt được. Bởi thế, thơ luôn theo anh cả lúc ăn, lúc thức
giấc, lúc đi đường, lúc đứng đợi xe, lúc làm việc, và ngay cả lúc đang dạy học:
tôi đứng lặng vài giây trên bục giảng
giáo án thuộc lòng bỗng
chốc lãng quên
nét phấn lạc dòng chữ run
mặt bảng
trở lại bàn hồn nghe đã
lênh đênh
thôi tôi hiểu ra rồi em
bé bỏng
chẳng có gì mới lạ phải
không em
trái tim đựng bao nhiêu
điều bí mật
cũng chỉ là tôi đã chớm
yêu em
( Điều Bí Ân Bình Thường )
Như tôi đã nói ở trên,
thơ luôn theo anh, và anh luôn theo thơ, cũng như anh luôn theo gái vậy. Nếu
suy nghĩ của tôi không quá chủ quan thì trên đời này không có giai nhân, Luân Hoán
chẳng bao giờ có được thơ hay (?) Anh yêu mỹ nhân như yêu chính bản thân mình,
có nhiều khi còn hơn thế, phải không Luân Hoán ? Vậy thì Luân Hoán biết đến mỹ
nhân từ lúc naò ? Chúng ta cùng nghe anh thổ lộ:
Khi gặp em độ chừng lên 8
Tôi chớm 10 rất đỗi ngô
nghê
Em quá đẹp bởi vì em lai
Pháp
Tôi lên rừng rồi trở
xuống nhà quê
…………………………………..
Tôi mỏi đớ nắm chân em
lưỡng lự
Em ú ớ nói gì như đang mớ
Tôi
khi không nghe nhịp máu lạ lùng
Từ phút đó nằm thức hoài
đến sáng
Tưởng tượng ra nhiều
chuyện chẳng đầu đuôi
Da em ấm tôi hít hà ngột
thở
Nghe
nhiều nơi rất khác lạ trên người
( Hàm Tiếu )
Đọc xong những câu thơ
trên của Luân Hoán, tôi biết nhiều đọc giả sẽ thắc mắc và muốn đánh đòn Luân
Hoán. Tại sao biết yêu sớm vậy ? Xin thưa, đây không phải là một tình yêu đúng
nghĩa giữa đôi trai gái. Đây là một hiện tượng tâm sinh lý ở tuổi vị thành
niên. Luân Hoán cũng như bao thiếu niên khác, do trong thời kỳ phát triển cơ
thể mất cân bằng nên đã dẫn đến những thay đổi tâm sinh lý, làm xuất hiện cảm
giác, cảm xúc mới lạ đối với người khác phái. Vì Luân Hoán có tài biết làm thơ
quá sớm nên Luân Hoán bộc bạch ra được, thế thôi, còn những em thiếu niên khác
thì luôn giữ kín trong lòng. Dẫu sao, cũng cám ơn Luân Hoán, anh đã cho mọi
người thưởng thức những câu thơ rất ngô nghê, rất thật và không kém phần dễ thương
( da em ấm tôi hít hà ngột thở- tay vụng
về tinh nghịch úp lung tung ). Rất dễ thương !
Thơ của Luân Hoán luôn
cuốn hút người đọc, thi phong thật đằm thắm, nhẹ nhàng, và rất diễm tình:
mười sáu tuổi em tập làm
thiếu nữ
vai tóc thề áo lụa trắng
bay bay
quai nón đỏ ngậm hờ vành
môi ướt
vuông khăn thêu kín đáo
xếp trong tay
em đến lớp nắng theo đùa
trên áo
cặp che ngang ngực thơm
ngát ngọc lan
tay giở vở tưởng chừng
như đệm nhạc
hồn thanh xuân em lót
xuống từng trang
( Điều
Bí Ân Bình Thường )
Thơ anh không thể nói là
không hay được, Luân Hoán dùng những từ ngữ rất mộc mạc, dung dị, nhưng cách
dùng từ ngữ của anh rất uyển chuyển khiến thơ Luân Hoán luôn uốn lượn, bay
bổng. Tiếng thơ anh chính là những cung bậc bổng trầm trong âm nhạc :
Em từ bụi chuối bước ra
Ánh trăng làm nũng chao
qua ống quần
Niềm vui giấu dưới bàn
chân
Vỡ theo sợi gió lâng lâng
ngậm ngùi
( Trăng Đêm
Nở Hoa )
Mỗi lần sắp sửa yêu ai
Tự nhiên mặt mũi tóc tai
lạ lùng
Hình như có triệu vi
trùng
Ngo ngoe đòi được nhớ
nhung với mình
(
Triệu Chứng )
Hình như Luân Hoán thật
sự đi vào con đường tình ái năm mười sáu tuổi, cái tuổi đầy mộng mơ, thêu hoa
dệt gấm. Tuy nhiên, tình yêu thời bấy giờ của chúng tôi không thực tiễn như
thời a còng (@) này, hễ yêu nhau là tự nhiên, tự do đủ mọi mặt, thậm chí có thể
sống thử với nhau. Ở thế hệ chúng tôi, giữa đôi trai gái yêu nhau, chỉ biết
nhìn mặt nhau, trao gởi những tình thư rất kín đáo, người nào bạo dạn lắm thì
cũng chỉ biết nắm tay nhau là cùng. Tất cả nỗi lòng của mình đều được giấu kín,
chẳng ai biết, ai hay. Cũng vì thế đã có những mối tình đơn phương rất tội
nghiệp, chẳng hạn như tôi đây. Tôi thầm yêu trộm nhớ một cô nữ sinh học dưới
tôi hai lớp, tôi học Đệ Ngũ, cô ta học Đệ Thất, chúng tôi cùng học tại Trường
Trung Học Phan Chu Trinh Đà Nẵng. Tôi và cô ta cùng cư trú trong Làng Nại Hiên,
cùng chung đường về nhà sau khi tan trường, nhưng suốt mấy năm trời tôi không
dám hé một lời. Tôi cũng không hiểu tại sao lại như vậy. Để cuối cùng, buồn
tình, tôi viết một bài thơ gởi đăng trên báo Bán Nguyệt San Phong Lan và bỏ đi
biệt xứ. Tôi còn nhớ, năm đó là cuối năm Đệ Nhị. Mối tình đầu đời của tôi gói
gọn trong bài thơ sau:
Áo tím em mang tự thuở
nào ?
Kinh kỳ ngập nắng rộn xôn
xao
Áo em lã lướt trong gió thoảng
Hứng lại giùm ta chút máu
trào
Ta đến nơi đây nén dặm
đường
Mập mờ áo tím lướt trong
sương
Mắt em xanh quá là xanh
quá !
Ta biết rồi ta sẽ đoạn trường
Dáng liễu đong đưa tắm
ánh hồng
Mây buông lõa xõa cợt thu
phong
Trân
Châu chừng tưởng là sương nhạt
Em nỡ không mang chiếc áo
hồng ?
Lê gót tìm hoa thỏa ước
mong
Những tưởng em mang chiếc
áo hồng
Ngờ đâu em đắp lên màu
tím
Tím cả lòng ta mấy độ
trông
Mây xám chiều nay đổ
xuống rồi
Rớm sầu nguyệt lệ ánh sao
rơi
Đường về lối nhỏ hoa tim
tím
Cánh
bướm bay qua tủi phận đời
( Aó Tím – Tuyền Linh )
Luân Hoán thì khác tôi,
anh ấy bản lĩnh hơn tôi trong việc giao tiếp với phái nữ, chỉ hơn tôi thôi vì
tôi quá nhát gái, chứ thật ra theo nhận
xét của bạn bè thì Luân Hoán bạo thơ hơn bạo gái. Mối tình đầu đời của Luân Hoán chớm nở vào năm
mười sáu tuổi, cũng mặn nồng trong cốt cách khù khờ của tuổi mới lớn :
Thuở mới yêu em độ chừng
mười bảy
Sắc hương thơm đằm thắm
nở nụ hoa
Ta lụt lịt chỉ thua em
một tuổi
Sao khù khờ nhút nhát –
nghĩ không ra
………………………………………..
Môi với lưỡi chưa một lần
dám chạm
Nước bọt nhau mặn nhạt
ngọt ra sao
Vào xi nê chỉ dính chùm
mái tóc
Và mười ngón tay siết
thật khít khao
( Nụ
Trăng Đầu Đời )
Hình như đường tình của
bất cứ ai trong thế gian này cũng đều như nhau, mối tình đầu chẳng bao giờ bền
vững cả, như một quy luật. Luân Hoán cũng không ngoại lệ. Anh đã chia tay mối
tình đầu một cách bất ngờ, không rõ nguyên do, để lại trong ký ức bao nỗi nhớ
ngu ngơ…dễ thương…khó tả :
Yêu chẳng biết làm gì hơn
ngoài nhớ
Nhớ lạ kỳ, nhớ tưởng phát
cuồng điên
Mới chia tay vừa đến nhà
đã viết
Trao gởi cho nhau liên
tiếp nỗi niềm
Chữ chẳng nói thay lòng
hay đều vụng
Để bất ngờ chia biệt
chẳng nguyên do
Vết thương tình của nhau
không hiện rõ
Vì hình như hai đứa giỏi
giả đò
Giờ em đã là chim lồng
quí phái
Ngậm nụ trăng đầu hay nhả
từ lâu ?
Ta nhờ nuốt đã như là thi
sĩ
Nụ tình xưa thành nụ thơ
nhạt màu
( Nụ Trăng Đầu Đời )
Thơ của Luân Hoán luôn
gợi lên một hình ảnh rất đẹp của tuổi học trò, rất học trò. Những cử chỉ vụng
dại nhưng ngọt ngào, ngây ngô nhưng sâu lắng. Anh dùng ngôn ngữ rất đẹp, rất trẻ
con, rất đời thường nên người đọc dễ nhập tâm, thấm đẫm. Luân Hoán sắp xếp
những từ ngữ bình dân này vào thơ một cách rất khoa học, làm cho thơ anh sinh
động hẳn lên, khiến người đọc tưởng như đang thực sự sống với cảnh thơ, quên
bẵng đi thế giới bên ngoài rẫy đầy gai góc :
mang vào lớp bài thơ anh
mới tặng
khoe bạn bè cho chúng lác
mắt chơi
í mà chết, anh viết gì
trong đó ?
chuyện chúng mình? Em
hổng chịu đâu
anh phải viết chuyện con mèo con
chó
chuyện con chim con cá gì
thôi
hay cùng lắm chuyện trời
mưa trời nắng
chuyện chúng mình, kỳ
lắm, thôi thôi…
( Nhõng Nhẽo – Đưa Nhau Về Đâu )
Rất hồn nhiên, trong
sáng, chơn chất :
mà thôi, chắc không được
ba mẹ chẳng chịu đâu
anh người dưng nước lã
đâu phải…xì, còn lâu
( Tết Mười Sáu )
Rất thật thà, ngây ngô,
dễ thương :
em có nhớ trong sân
trường bữa ấy
cô giáo đau, ta được nghỉ
giờ đầu
rất tình cờ hai đứa chợt
gặp nhau
em mở cặp vội vàng trao
quyển sách
sợ bạn thấy ta kẹp vào
dưới nách
đi một hơi không kịp cám
ơn em
trốn vào cầu hối hả giở
ra xem
mảnh giấy nhỏ nét mực
nghiêng nghiêng tím
( Trong Sân
Trường Bữa Ấy )
Thơ Luân Hoán không mang
tính ẩn dụ cao, thỉnh thoảng ta mới bắt gặp, nhưng những tình huống ẩn dụ trong
thơ anh rất tinh tế. Thơ anh luôn phơi bày ra tất cả những ngõ ngách của tâm
hồn mình, nhờ vậy thơ Luân Hoán dễ đi sâu vào lòng người đọc :
tôi đã viết những gì
trong lưu bút
một đôi dòng tạm biệt vu vơ
chiếc ảnh nhỏ tôi dán vào
bên góc
ghi khiêm nhường ba chữ
đơn sơ
khi chụp ảnh nào đâu tôi
có khóc
sao mắt buồn chan chứa
bao la
suốt niên khóa cùng chung
trường chung lớp
chung thầy cô, chung chúng bạn thân quen
sao hình như vẫn vô cùng
xa cách
trai gái đôi đường cách
trở chia ngăn
……………………………………………
em có nhớ những lần đi du
ngoạn
em vui đùa nhí nhảnh như
con chim
không hiểu sao bỗng nhiên
tôi buồn bã
tiếng em cười nghe đau
nhói trong tim
sau ba tháng biết em còn đến lớp ?
mùa hè này ai đi hỏi em
không ?
tập lưu bút của em tôi mở
đó
viết làm sao cho hết
những chuyện lòng
( Lưu Bút – Đưa Nhau Về Đâu )
Có nhiều người cho rằng
Thơ chỉ là Thơ, Thơ không là đời sống thực. Tôi thì không cho như vậy. Tôi
không quá mẫn cảm với thơ Luân Hoán, nhưng tôi tâm đắc dòng thơ anh vì thơ anh kết hợp được thế giới hiện thực
với thế giới tưởng tượng, cái hay trong thơ Luân Hoán là ở chỗ này. Vì rằng,thế
giới hiện thực có giới hạn, trong khi thế giới tưởng tượng là vô hạn. Như các
triết gia Tây phương đã nhận định, tưởng tượng làm sống lại những kỷ niệm và
tôn giá trị niềm vui sướng mà những kỷ niệm ấy gợi lên. Tưởng tượng sáng tạo
như Luân Hoán được đánh giá là rất tích cực, mang đến cho con người phương tiện
để thoát khỏi những buồn rầu trong cuộc sống; làm cho con người hạnh phúc hơn
trong thực tế, làm phong phú cảm xúc con người.
Nghệ sĩ không thể không tưởng tượng trong khi sáng tác, bởi tưởng
tượng là tự do vượt lên trên hiện tại, thực tại để trở về đó một cách sâu sắc
hơn. Như Sigmund Freud đã nói: “ nghệ thuật cũng chính là một giấc mơ ( giấc mơ
ban ngày ) Nghệ thuật là một cách để con người ghi lại những giấc mơ. Giấc mơ
nghệ thuật giúp con người được sống nhiều cuộc đời, trải nghiệm nhiều tình
huống, thỏa mãn những khát vọng không phải lúc nào cũng thực hiện được “
Vâng, đúng thế. Vậy chúng
ta hãy cùng xem thế giới tưởng tượng của Luân Hoán khi ra Huế đi thi Tú Tài gặp
các cô sinh viên ra sao :
chào em lộng lẫy Luật Khoa
cho tôi thay cái cặp da
tầm thường
kẻo không phí mất mùi
hương
em đang bỏ lại trên đường
em đi
xin thề tôi chẳng nói chi
nằm ngoan trong ngón xuân thì trổ thơ
( Ngàn năm người đẹp Hương Giang
Vẫn còn đi đứng đàng hoàng trong tôi )
…………………………………………
chào em đài cát Văn Khoa
cho tôi thế cái yên da em ngồi
đường dài nhớ đạp thảnh
thơi
cho tôi uống trọn hương
đời thơm tho
xin thề không dám làm thơ
chỉ thiêm thiếp mộng bên
bờ tồn sinh
(
Ngàn năm người đẹp Hương Giang
Vẫn còn đi đứng đàng hoàng
trong tôi )
Dù thế giới tưởng tượng
là vô hạn, nhưng không kết hợp được với thế giới hiện thực thì cũng chẳng có
thơ hay. Chúng ta hãy nghe Luân Hoán ra Huế thi Tú Tài, ngồi đúng vào cái bàn
có khắc tên các nữ sinh Đồng Khánh Huế. Anh nói gì đây :
ngồi thi nhìn cái mặt bàn
Thu, Sương, Bích, Thảo
nhẹ nhàng hóa thơ
…………………………………………….
không biết chỗ này ngày mấy
buổi
ai ngồi duỗi thẳng búp
chân thơm
cánh tay chắc hẳn tròn
ghê lắm
tựa nhẳn mặt bàn ửng nước
thơm
…………………………………..
này ả thơ cưng trường Đồng
Khánh
tay ta cầm bút trả bài
thi
hồn ta lơ lửng trong
hương Huế
đạt cả hai tay chẳng có
chi
……………………………………...
Vâng,” chẳng có chi “, và
cậu học trò Lê Ngọc Châu, Trường Phan Chu Trinh Đà Nẵng đã chẳng có chi, thi
hỏng Tú Tài kỳ 1.
Có thể nói rằng, Luân
Hoán kết hợp thế giới hiện thực và thế giới tưởng tượng một cách rất nhuần
nhuyễn, bởi trí tưởng tưởng cũng nằm trong vùng tâm thức cá nhân anh. Nói như
John Lennon: “ Hiện thực để lại nhiều điều cho trí tưởng tượng “, Vâng, đúng
thế. Ở bất cứ hình ảnh nào trong thơ Luân Hoán, cái nhìn của anh luôn xuyên
suốt, vượt qua tất cả sự vật bằng trí tưởng tượng của mình, nhờ thế hình ảnh
trong thơ anh luôn mỹ miều dễ cảm :
ta đứng tựa trong hành
lang lớp học
trên lầu cao nhìn xuống
mộng bâng khuâng
lòng cúi theo từng ngọn
tóc phân vân
hôn rất nhẹ trên tóc thề
đen nhánh
môi em đỏ sao hình như
quá lạnh
răng trắng thơm níu giữ
lấy hồn ta
lưỡi rót thương tình rót
mật đậm đà
ta nương náu bên em bằng
mộng tưởng
bởi quá yêu nên ta giàu tưởng
tượng))
( Trong Sân Trường Bữa Ấy )
Tưởng tượng như thế này
thì thú vị biết bao !
ngoắc kêu một bác xe lôi
một mình mà tưởng đang
ngồi với em
quanh co xe chạy đã thèm
bác phu nhỏ nhẹ:” thầy
quên chỉ đường “
(
Nhật ký chặng đường Đà Nẵng – Sài Gòn )
Hoặc dặn dò vu vơ :
nhớ đừng gục xuống mặt bàn
gỗ hôn trộm má môi hoàng
hậu ra
( Nhật
Ký )
Nhờ trí tưởng tượng phong
phú nên không gian thơ Luân Hoán rất rộng: ở trường học, ở ngoài phố, ở chợ, ở
hồ bơi, ở bãi biển, ở sông ngòi, ở vùng quê, ở miếu đình, và nhất là ở trước
cổng nhà của các mỹ nhân; chỗ nào có giai nhân là chỗ đó có thơ anh. Tất cả
hình như đều đến rất bất chợt, không hẹn trước. Chính sự bất chợt này đã phát
triển năng khiếu bẩm sinh của anh một cách mạnh mẽ, nhanh chóng và đưa thơ anh
lên ngôi. Trong thơ Luân Hoán, thỉnh thoảng ta thấy anh muốn hóa thân ra nhiều
ảnh hình như: mây, gió, hạt bụi, ánh
nắng mặt trời, cái yên da xe đạp, cái cặp da nữ sinh, con tàu bập bềnh trên
sóng biển…Nói chung, tất cả những gì có thể tiếp cận được với mỹ nhân là anh
hóa thân ra thứ ấy, để ve vãn, để trêu cợt hay nói một cách thực tế hơn là để
được thưởng thức mùi hương của người đẹp (?) :
gáy ngà đỡ mái tóc cao
rõ ràng có hạt bụi thao
thức nằm
mây cao chốc chốc muốn sa
nắng soi từng góc thân
hoa thiên thần
câu thơ biết phận cù lần
rút lui vào trái tim trần
nằm mơ
( Thả Thơ Trên Biển )
chào
em đài cát Văn Khoa
cho
tôi thế cái yên da em ngồi
chào em lộng lẫy Luật
Khoa
cho tôi thay cái cặp da
tầm thường
( Ngàn năm người đẹp
Hương Giang
Vẫn còn đi đứng đàng hoàng trong tôi )
Luân Hoán hóa thân trong
thơ thật đẹp, thật dễ thương, thật diễm tình :
em nằm đắp nắng bãi chiều
cồn hoa che ngọn thủy triều trắng
phau
tôi ngồi vốc cát xây lầu
hóa thân thả triệu con
tàu viễn mơ
ngực em đè phải câu thơ
còn nằm trong trái tim
khờ dại tôi
Một đôi lúc, trí tượng
của anh vượt quá vùng hiện thực, anh vẫn cho ra đời những câu thơ rất ngộ nghĩnh
:
nằm
nghiêng
thừa cánh tay ôm
nằm ngửa
thiếu cánh tay thơm lạnh
đùi
nằm sấp
bức rức cả người
ngồi lên
chạm mỹ nhân ngồi chung
quanh
(
Nhớ )
Như tôi đã nói ở trên,
thơ Luân Hoán ít mang tính ẩn dụ, nhưng một đôi khi những bài thơ của anh mang
tính ẩn dụ thì lại đầy sức sống :
em ngồi trải cánh chân
phơi
nắng thơm nghiêng một góc
trời săm se
tôi ngồi đờ đẫn tay che
com-chim-thơ-đội-mộng xòe
cánh bay
gió rình trong nách lá
cây
hồ đồ rơi trúng mình dây
em mềm
hoảng hồn, gió vãi hương lên
thanh xuân cỏ biếc hai
bên tôi nằm
mon men tôi ướm tay thăm
vô tình vướng phải cái
dằm nhớ nhung
( Trên Đồi
Cỏ )
Theo nhận định của tôi,
thơ Luân Hoán và Giai Nhân luôn hòa quyện với nhau, có Giai Nhân là có thơ Luân
Hoán và có thơ Luân Hoán là có hình bóng Giai Nhân. Hay nói một cách chính xác
hơn, Giai Nhân chính là mạch nguồn của dòng thơ Luân Hoán. Trong lòng anh không
lúc nào là không có hình bóng giai nhân ngự trị, bởi cõi lòng anh mênh mông quá
như chính thơ anh tự nó đã lắm mênh mông. Chúng ta hãy đọc những câu thơ dưới
đây sẽ hiểu anh hơn :
chiều chiều luồn chợ Vườn
Hoa
trôi theo Đồng Khánh bám tà áo bay
mắt hồng liệng cái ngoắt
tay
dắt qua Độc Lập dựa cây
đèn đường
chập chùng xuân ảnh vãi
hương
ngó ai lòng cũng yêu
thương tức thì
giả vờ châm thuốc nhâm nhi
nuốt thầm vóc đứng, dáng
đi quanh mình
( Đà
Nẵng – 1960 )
“ Nuốt thầm vóc đứng, dáng đi quanh mình “. Vâng, thèm hơn thèm thuốc lá. Nhưng
sự thèm khát của anh không phải là sắc dục, mà anh thèm hứng dòng mạch nguồn
chảy ra từ tâm hồn mình. Bởi thế, cảm xúc anh lúc nào cũng tuôn trào để hóa
thành thơ. Với anh, một ngày không làm được thơ kể như ngày ấy muốn bịnh. Anh
tâm sự :
làm thơ là để bình thường
cái ta cứ thích đứng
đường ngó em
làm thơ là để lênh đênh
trên giòng rảnh rỗi chợt
quên mất mình
làm thơ là để làm thinh
im nghe ta tự tỏ tình với ta
làm thơ là để dần dà
trở thành ông thánh hóa
ra ông khùng
làm thơ là sống ung dung
để cho óc khỏi lùng bùng
nổi điên
làm thơ là có đủ quyền
ba hoa tưởng tượng đã
ghiền mới thôi
với ta, thơ như bầu hơi
của hai lá phổi lôi thôi
thở hoài
ngày nào thơ chẳng lai
rai
kể như ngày đó coi mòi muốn đau
( Ta Phỏng Vấn Ta )
Đọc thơ Luân Hoán, ta cảm
thấy thời gian như chậm lại, như chính cốt cách lè phè ngoài đời của anh. Với
anh, thời gian luôn thong thả xuôi dòng, thong dong tự tại :
trong đầu nhú chút vẩn vơ
trong bụng vài ngọn chữ
lơ mơ nằm
kể như cái ổ lót xong
nằm-ngồi-đi-đứng thong
dong đẻ đều
Vâng, anh đẻ ra thơ thật
đều, thật nhiều. So với tỷ lệ thời gian, anh là một trong những nhà thơ Việt Nam
em từ bụi chuối bước ra
ánh trăng làm nũng chao
qua ống quần
hay:
mỗi lần sắp sửa yêu ai
tự nhiên mặt mũi tóc tai
lạ lùng
hình như có triêu vi trùng
ngo ngoe đòi được nhớ
nhung với mình
Chỉ chừng đó con chữ, rất
đời thường, nhưng anh đưa vào những ý tưởng thật mới lạ. Theo tôi, thơ anh luôn
sống mãi với thời gian, nó như đã được thẩm định thời tính, nó chính là tiếng
thời gian, tuy vô hình nhưng hiện hữu. Thơ của Luân Hoán đi từ cái không đến
có, từ quên đến nhớ. Vâng, sau bao thăng trầm trong cuộc sống, vật lộn với cơm
áo gao tiền, tha phương cầu thực, khi
đọc được thơ anh, cả một Đà Nẵng lai hiện rõ trong tôi với bao hoài niệm. Từng
con đường góc phố, từng hàng cây, từng những ngã tư, ngã ba hẹn hò, từng thôn
xóm làng mạc, và nhất là hình ảnh những bóng hồng tha thướt một thời, tất cả
đều đã được phát họa một cách rõ nét trong thơ anh. Tiện đây, tôi cũng xin phép
các giai nhân một thời cùa Thành phố Đà Nẵng để ghi lại những dòng thơ trữ tình
rất học trò và đầy tinh nghịch của Luân Hoán, một giọng thơ mà theo tôi nghĩ,
các bạn ( xin phép được xưng hô như vậy cho thân mật ) khi đọc đến không khỏi
phì cười lẫn bùi ngùi cho anh bạn học trò Lê Ngọc Châu. Phì cười vì nhìn được
những cử chỉ rập rình như kẻ trộm của anh trước cổng nhà các bạn, và bùi ngùi
khi thấy anh ghẹo gái thật nhiều nhưng rốt cuộc lại trắng tay. Nếu bạn nào chưa
đọc, xin mời đọc những dòng này :
người tôi yêu, ở Lầu Đèn
cây cao lá rậm ánh trăng khó vào
trèo rào, tôi lén dán thơ
mạch tình dẫn những đường sao đi về
người tôi yêu, ở Thanh Khê
quanh năm cát đóng quân che hải triều
buộc thơ, tôi thả thay diều
sáng khoe khoang gió xẩm chiều về không
người tôi yêu, ở Cầu Vồng
hương luồn hẻm cỏ những vòng thanh xuân
nhiều khi gió lạc dấu lưng
treo thơ tôi ngóng ở từng ngã ba
người tôi yêu, ở Tam Tòa
con đường, bụi, tóc đuôi gà bay chung
mắt thơ khuyến khích, nhắc chừng
mê, xin tự tiện, nhưng…đừng ghé vô
người tôi yêu, ở Thanh Bồ
tiếng cười đọng góc nhà thờ nuôi mây
ngày ngày tôi đợi gió bay
thở ra một ngụm thơ đầy mái hiên
người tôi yêu, ở Nại Hiên
vông đồng đứng chốt hữu biên canh chừng
giả đò giày vướng lai quần
thò tay tôi lượm thơ từng búp xanh
người tôi yêu, ở Thuận Thành
mấy đường sắt rỉ cỏ xanh mòn dần
bóng tôi cùng nắng lần quần
đọng thành vết sẹo trong ngần nhớ nhung
người tôi yêu, ở tứ tung
Phước Ninh, Thạch Gián, Khuê Trung,Thanh
Hà
Hải Châu, An Hải, Xuân Hòa
vun vun mấy cõi đất tà ma chôn
hạt tình bén giữa môi son
nở tôi, tôi nở những con thơ
tình
người tôi yêu, những con tinh
ngo ngoe sống thật hiển linh muôn
đời
người tôi yêu, ở mọi nơi
nhưng chưa có được một người yêu
tôi
(
Cõi Bén Tình Thơ )
Vào thập niên 60 – 70,
không hiểu trời phú thế nào mà Đà Nẵng sản sinh ra nhiều mỹ nhân đến thế ! Như tôi đã nói ở trên, nơi
nào có giai nhân là nơi đó có thơ Luân Hoán. Lúc bấy giờ, dòng thơ anh tuôn
trào như thác đổ. Tôi thấy trên toàn cõi đất nước Việt Nam
trời sinh em, trời sinh
thơ
nếu không chẳng biết phải
thờ em đâu
trái tim dù rất là sâu
chắc gì em được ở lâu đời
đời
( Em và Thơ ) (*)
(*) Bài Thơ này đã được phổ nhạc, các bạn muốn nghe hãy vào
Google và tìm “ Tình Khúc Nguyễn Văn Thơ “ sẽ gặp.
Vâng, đúng vậy, trái tim
tuy sâu thật,nhưng trái tim rồi cũng sẽ chết theo người. Chỉ có thơ là sống đời
với thời gian, mà thơ sống đời thì mỹ danh của các bạn cũng sống mãi…Xin được
chúc mừng !
Vậy thì bây giờ, xin các
bạn khe khẽ, theo gót anh chàng học trò Lệ Ngọc Châu để mục kích cái tật rình
mò của anh ta như thế nào nhé!
Tôi cũng xin thưa với các
bạn ở đây, tôi chỉ ghi dấu bước đi của Lê Ngọc Châu qua các ngõ nhà của mỹ nhân
để các bạn tiện theo dõi, tôi không tiện diễn giải nhân vật và địa danh nơi cư
trú của các giai nhân. Nếu bạn nào muốn biết thật rõ từng chi tiết, xin tìm đọc
bài của tác giả Nguyễn Đông Giang, với tựa đề:” Sống Đời Với Thơ “.
Bây giờ chúng ta hãy cùng theo bước chân Luân Hoán :
rập rình qua ngõ Minh Xuân
liếc
cho đỡ nhớ dải lưng lụa vàng
nhìn nghiêng, nắng gác hành lang
nhìn xéo, nắng giữ hai hàng
sứ xanh
long lanh mắt vượt qua thành
vén màn hỏi nhỏ bức tranh treo tường…
âm thầm gởi tặng mùi hương
lên bàn
tay vãi tiếng dương cầm buồn
lòng
tôi phiêu lãng mười phương
bỗng vể ở trọ trên trường
túc hoa
thấp thỏm qua ngõ Như Thoa
vòng cung Độc Lập nối qua Bạch Đằng
phóng mắt lên nóc lầu đen
lên bao lơn rọi thấy trăng Sơn Chà
trầm hương từ cõi thịt da
trải xanh ngọn gió ngấm ra sông Hàn
bàn tay cầm vợt bóng bàn
lỡ cho ai nắm lấm vàng tình thơ
tôi ngồi dựa gốc cây mơ
hóa thân thương nhớ thành tơ bắc cầu
e dè qua ngõ Trân Châu
cây vông đồng đứng phía sau nhắc chừng
bởi ai lỡ thắt dây lưng
lên voi làm sống bà Trưng thuở nào
cho tình thức cũng chiêm bao
cho tình ngủ cũng nhả thơ nhớ đời
hàng rào chẳng phải mồng tơi
ném thư không tới, vói lời chẳng qua
thôi đành làm đóa sao sa
rơi hoài chẳng lọt nóc nhà hoa lan
ngập ngừng qua ngõ Lâm An
mưa dông hộ tống hai bàn chân thơ
tưởng như đang đến nhà thờ
thủ lời xưng tội vẩn vơ trong lòng
lỡ quên hái bậy nhành bông
ngửa tay hứng giọt mưa trong ngỡ là
cô em chưa vướng vòng hoa
chuỗi kim cương nước khác xa mọi người
trông qua cổng, thấy em cười
chúa tha tôi tội yêu người sau lưng
lò dò qua ngõ Bích Quân
giú bàn tay ở túi quần, đăm chiêu
loanh quanh trong bóng xẩm chiều
nghe chân mày thả lời phiêu bồng chào
ngu ngơ dừng bước cổng vào
dòm anh khuyển rất bảnh bao cau mày
co chân buộc lại dây giày
tam sông, tứ núi…chút này ngán chi
ngại em…lững thững quay đi
bâng khuâng ngoái lại chung qui cũng là
mon men qua ngõ Thu Hà
dẫu lơi chân đạp cổng nhà
cũng qua
nắng chiều đang thở trên hoa
hình
như có bóng thướt tha vói nhìn
quay đầu xe lại, khó tin
nụ cười thơm ấy vô tình thật sao ?
gáy ngà đỡ mái tóc cao
rõ ràng có hạt bụi thao thức nằm
váy
thơ đang độ thong dong
chiếc xe đạp bỗng phải lòng quên đi
tà tà qua ngõ Quỳnh Chi
hai
hành lang gió thầm thì quanh năm
nắng không vào lọt chỗ nằm
hạt thơ đâu dễ bén mầm bên hoa
mê người nhớ cái ngã ba
Đông Kinh Nghĩa Thục rẽ qua Nguyễn Hoàng
ba nhành nhan sắc đoan
trang
có khi nào thấy anh chàng
ngu ngơ
chỗ nào véo cũng ra thơ
yêu ai chưa biết vu vơ để
dành
phất phơ qua ngõ Thúy Oanh
một gian cư xá long lanh
mắt cười
ai cho phép một con ruồi
yêu người hóa điểm son tươi
bên cằm
trang Kiều mở dưới gối nằm
thơm lừng hương tóc trăng
rằm ngủ quên
cánh tay tròn mướt tơ mềm
làm sao dám gối chỉ thèm vu
vơ
lỡ mang bệnh nghiện làm thơ
ngại chi đôi phút bất ngờ
tà tâm
bâng khuâng qua ngõ Ái Cầm
chợ Cây Me ngó, thì thầm
trên vai
chàng này coi cũng bảnh
trai
tiếc rằng thiếu bước chân
dài trổ hoa
phòng hồng đã chật tiếng ca
một nhà thơ ở phương xa đã
vào
trời thừa bao nhiêu vị sao
thừa thêm vị nữa chẳng sao
đâu tình
vẩn vơ vào cõi u minh
Tây cười dưới mộ giật mình
làm thinh
lờ khờ qua ngõ Diệu Minh
trèo tường sân vận động
nhìn mây bay
nhạc luồn theo những ngón
tay
xoay lưng ong những vòng
quay vật vờ
dáng hoa đài cát thanh cao
bước dần ra khỏi vạt thơ mê
tình
lầm bầm tụng một câu kinh
một câu kinh trị thất tình
vô ngôn
ngó quanh trời đất vẫn tròn
ngả lưng đánh giấc thả hồn
lưu linh
lừng khừng qua ngõ Phước Ninh
lolita hiện hiển linh cười
cười
giá bứng được cánh môi tươi
lấy thơ lấp lại cho đời
khỏi ghen
tình yêu là cái mặt bằng
xây bao gác gió lầu trăng,
vẫn thừa
hôn nhau từ sáng đến trưa
từ chiều sang tối vẫn chưa
thơm lòng
đường Phan Than Giản cong
cong
cái chân đứng lại, cái lòng
bâng khuâng
buồn buồn qua ngõ mỹ nhân
Qúy
Phẩm, Thạch Trúc, Ý Vân, Bích Hà
Xuân,
Đông, Hồng, Phú, Phước, Nga…
những môi, những mắt, những
da thịt nồng
những vồng đất biết trổ
bông
thuận, không, tôi cũng đã
trồng ra thơ
dài đời trôi nổi phất phơ
sờ trong ngực áo vẫn thao
thức tình
gởi người thánh nữ siêu hình
nụ hôn này để tạ tình thế
gian
nguyện đem theo xuống suối
vàng
( Qua Ngõ Mỹ Nhân )
Từ đầu đến giờ, tất cả
những hình ảnh giai nhân mà tôi đã đề cập qua bài viết, xem như là tảng băng
nổi trong cuộc đời tình ái của Luân Hoán. Vậy phần băng chìm còn lại ra sao ?
Trước khi xem phần băng chìm còn lại, tưởng cũng cần tìm hiểu quan điểm về tình
yêu của Luân Hoán. Dựa trên đời sống thực tại, tôi thấy Luân Hoán loại bỏ tất
cả mặt tiêu cực và anh phát huy mặt tích cực. Quan điểm của anh thật rõ ràng :
đâu có yêu ai để thất tình
chỉ toàn thinh thích những
em xinh
sóng là của biển vô cùng tận
chưa tiến thêm lên đã quay
mình
cứ thế mà giàu những ước mơ
nhiều khi còn bạo phổi làm
thơ
em Y, em X, em J nữa
thật giả thành ra khá mơ hồ
cho dẫu rằng yêu hay là
không
thất tình cao lắm cũng vài
năm
trái tim không hạn bao
nhiêu chỗ
nhưng dễ dầu chi em mãi nằm
thơ thẩn nhiều khi chỉ vẽ
trò
mười thằng thi sĩ chín ngài
cho
nhớ thương bành trướng theo
con chữ
một gã dường như giỏi giả
đò
em cứ tha hồ hãnh diện đi
trăm năm còn mãi nét xuân thì
từ trong máu thịt người thi
sĩ
lắng đọng thơm tình ngọn
tuyệt thi
thơ mới cũ gì cũng có em
dẫu “ tân hình thức “ cũng
xêm xêm
mắt môi mông ngực linh tinh
nữa
những thứ tình yêu vốn rất
thèm
tôi bảo chưa yêu, em có tin
?
ghê chưa, tôi quá đỗi hợm
mình
nhưng thôi, tha thứ em yêu
nhé
em có tôi và tôi có em
( Yêu và Thất
Tình )
Vâng, “ em có tôi và tôi có em. “ Có thể đây là
bước ngoặt trong đời sống tình cảm của anh chăng ? Vậy ta thử tìm hiểu ra sao :
ta đến trọ nhà em từ thuở
em chưa qua hết tuổi mười
ba
bút mực thơm từng ngọn tóc
đuôi gà
miệng liếng thoắng vụng về
như con sáo
hoa cỏ dại mọc đầy trong
túi áo
gót chân hồng không mệt mỏi
nhảy dây
trái mù u chuyền thẻ chạy quanh tay
em cười hát, ăn quà, vòi
vĩnh mẹ
chừng nấy việc dắt dìu em
nhè nhẹ
dạo vòng vòng trong thế
giới ngây thơ…
( Chiều Mưa )
Như anh đã nói: “
sóng là của biển vô cùng tận
chưa tiến thêm lên đã quay mình
Vậy anh quay mình về đâu
? Thực tế đã cho ta thấy, anh quay về ở trọ nhà cô học trò chưa qua hết tuổi
mười ba. Mà chẳng ai xa lạ cả, đó chính là người đẹp Lý Phước Ninh mà
trước đây anh đã nhiều lần rập rình qua ngõ mỹ nhân. Ở đây, anh
đã cho và nhận được nhiều hương tình
trong vườn hoa tình ái. Cũng dễ hiểu thôi, bởi tình yêu là sự cuốn hút cả tâm
hồn lẫn thể xác, và tình yêu đích thực chỉ có thể có khi đi từ hai phía.
Rồi việc gì đến cũng phải
đến, tảng băng nổi qua nắng cháy thời gian dần dần tan đi để nhường lại phần
chìm nhô lên như một sự khởi đầu thách thức. Có thể nói rằng, suốt khoảng thời
gian dài phất phơ qua ngõ mỹ nhân để rập rình,
Luân Hoán đã cập bến tình với người đẹp Trần Thị Lý một cách êm ả.
Nàng vừa là một người tình, vừa là tri kỷ, vừa là hiền thê mẫu mực đảm đang,
lại vừa là nàng thơ của anh :
tên
em, tên một loài hoa
thơm
từ chạng vạng đậm đà suốt đêm
cánh
mỏng mảnh, hương mông mênh
dịu
dàng tẩm ướp hồn lên đời thường
Dạ Lý Hương, Dạ Lý Hương
cũng là bông Lý bình
thường đơn sơ
đứng góc sân, ẩn ven rào
xác là thực vật, hồn thơ
chập chùng
( Qúy
Danh )
Nếu không quá lời thì tôi
có thể nói rằng, Luân Hoán là một nhà thơ lớn của tuổi học trò, lãng mạn, đa
tình nhưng rất chung thủy. Tới đây, tôi xin phép không diễn giải thơ anh nữa,
tôi chỉ trích đưa lên những đoạn thơ mà tôi cho tự nó đã nói lên quá nhiều về
một mối tình thuần hậu, trường cửu…
em có biết em vẫn còn trẻ
mãi
bởi vì ta còn mãi mãi yêu
em
nối tay nhau đan từng sợi
võng mềm
ta kính cẩn mời em yêu ngã
xuống
chiều bát ngát mưa ngoài
hiên phiêu lãng
(
Chiều Mưa )
đóng cây đinh treo ảnh em
lên vách
nhìn mặt em cười trong ảnh
muốn hôn
xinh đẹp như ri sao mà lận
đận
theo ta làm gì hỡi ả mèo
con ?
( Đưa Nhau Về
Đâu )
năm tháng bình thường không
chậm nhanh
lúc nào em cũng rất xuân
xanh
tuy rằng sương tuyết trên
nhành tóc
chẳng ấm lòng thơm những
hiền lành
em vẫn là thơ của những thơ
ngày xưa ta viết đến bây
giờ
cho dù bay bướm đôi ba bận
tình vẫn về em hóa kiếp thơ
( Cho Lý ngày 61 )
trộn chút tình ta vào bột
giặt
vò nhẹ nhàng bởi sợ em đau
vải còn đượm mùi thịt da em
ngát
tay bùi ngùi như đang vuốt ve nhau
trông thau nước đục lờ
những cáu bẩn
ta bỗng thương lớp bụi nổi
màng màng
chúng là những nhọc nhằn em
gánh chịu
nuôi chồng con dài năm
tháng gian nan
( Giặt Áo
Quần Cho Vợ )
Thưa quý độc giả, trong
bài viết này, mục đích của tôi chỉ muốn đưa lên những hình ảnh giai nhân, không
nhiều thì ít, cũng liên quan đến dòng thơ và đời sống tình cảm của nhà thơ Luân
Hoán; chứ nếu phân tích về thơ anh thì còn nhiều điều tích cực phải nói lắm.
Bởi, khi đọc qua thơ anh thì ta thấy rất bình thường, nhưng suy nghĩ cho kỹ thì
sẽ tìm ra được nhiều điểm lạ. Điểm lạ lẫm nổi cộm nhất trong thơ anh là các con
chữ và ý từ. Anh luôn sáng tạo ý tưởng mới để đưa vào các con chữ cũ. Tôi không
biết có nên cho đây là sự cách tân hay không, nhưng chắc chắn là rất lạ lẫm.
Tới đây, tôi xin mượn
câu danh ngôn của M. Gorki để khép lại bài viết này :
“ Trên thế gian này,
chẳng có vị Thần nào đẹp hơn Thần Mặt Trời, chẳng có ngọn lửa nào kỳ diệu hơn
Ngọn Lửa Tình Yêu “ ./.
Sài Gòn 18.9.2013
tuyền linh Nguyễn Văn Thơ
Email: tuyenlinh47@gmail.com
Blog: http://tinhkhucnguyenvantho.blogspot.com
