Về Hay Không Về? - Châu Thạch

Vừa qua, trên trang http://dangxuanxuyen.blogspot.com, một sự kiện đem đến cho bạn đọc niềm vui thưởng thức thơ cùng với nhiều suy tư về quê hương. Đây là một đề tài lý thú nên Châu Thạch nghĩ mình nên sơ lược và phổ biến rộng thêm

hầu góp một chút thư giản cho bạn đọc trên các diễn đàn văn nghệ.

Số là trên trang mạng blog nầy nhà thơ Đặng Xuân Xuyến đăng một bài thơ của mình như sau:

VỀ ĐI EM

               -Thương tặng T.T.Q.T-

Về đi em! Về ngắm trăng buông

Câu mái đẩy lèn sâu ký ức

Dựa vai anh ngắm đời rất thực

Cổ tích trầu cau đã hết nhựa rồi.

Em cứ về! Ừ! Một lần thôi

Dẫu nắng bên sông không còn chấp chới

Câu lý ngày xưa dẫu thôi diệu vợi

Ta tựa vai nhau nối lại câu hò.

Em cứ về! đừng mải đắng đo

Về một lần thôi nằm nghe sông hát

Về một lần thôi rộn đêm gió mát

Nghe tiếng lòng khủa nước đêm trăng

Em cứ về! Ừ! Một đêm trăng …

        Hà Nội đêm 30 tháng 7/2016

          ĐẶNG XUÂN XUYẾN

Phải nói bài thơ thật hay và buồn lắm.

Một ngày sau trên trang mạng nầy lại xuất hiện một bài thơ tạm xem như là phản bác của nhà thơ Nguyễn Khôi như sau:

VỀ LÀM CHI NỮA?

"Quê hương khuất bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn lòng ai "
- thơ Thôi Hiệu-

                 Tặng: Đặng Xuân Xuyến, tác giả bài VỀ ĐI EM.

Ừ, có nhớ... thôi, đừng về em ạ
Có còn đâu mái rạ, bờ tre
Xóm lên phố đã bê tông tất cả
Đường lấn sân không còn nữa vỉa hè...
 
Ừ, có nhớ... thôi, đừng về em ạ
Ánh trăng mơ? - đã có điện thay rồi
Trầu cau chỉ còn trong Cổ tích
Mảnh vườn xưa đã theo mẹ về trời...

Ừ, có nhớ... thôi, đừng về em ạ
Máy bơm kêu xình xịch trên đồng
Chẳng có ai "xịch xòm" tát nước
Nhạc "chát bùm" loa xóm váng đoài đông...

Ừ, có nhớ... thôi, đừng về em ạ
Đâu còn rừng rợp trắng cánh cò bay
Tiếng sáo diều chỉ còn trong film ảnh
Còn đâu "cầu Quan Họ" để chia tay...

Ừ, có nhớ.. .thôi, đừng về em ạ
Dòng sông xanh trong ký ức thầm thì
đã thành dòng Formosa nhiễm độc lòng quê mẹ
Trai gái làng đang bỏ xứ mà đi...

Quê đêm 31-07-2016
NGUYỄN KHÔI

Mấy ngày sau nữa, trên trang mạng nầy xuất hiện bài viết của tác giả Nguyễn Bàng, một bài viết vừa bình thơ vừa tâm sự đầy tình cảm. Châu Thạch nghĩ nên đăng lại toàn bộ bài viết nầy để bạn đọc thưởng thức. Ai đã đọc rồi nay đọc lại sẽ thấy thêm một lần xao động con tim.

                      QUÊ HƯƠNG TRẺ: VỀ ĐI EM

GIÀ: VỀ LÀM CHI NỮA?

  

Tôi, một đời xa quê, chỉ được sống với gia đình ở quê mười năm tuổi thơ rồi sau đó cứ mỗi tuổi một xa quê hơn. Đầu tiên là từ quê ra tỉnh học, rồi lên miền núi, xuống miền biển, lấy vợ sinh con đẻ cái ở đất khách quê người. Giờ về già lại vào sống ở trong Nam, quê hương không chỉ “khuất bóng hoàng hôn”  mà bình minh cũng không nhìn thấy bóng. Trong tôi nỗi nhớ quê nhà luôn sâu nặng và lòng khát khao được về sống ở quê nhà ngày càng kết thành một giấc mộng lớn.

Bởi thế, ngày 01 tháng 7/2016, có trong tay bài thơ VỀ ĐI EM  của Đặng Xuân Xuyến viết ngày 30/7/2016, tôi đọc bài thơ ấy với một niềm hứng khởi say mê.

Bài thơ mời mọc một cô em:

Về đi em! Về ngắm trăng buông

Chỉ một lần về ngắm trăng buông thôi, nhưng qua lời mời gọi đầy yêu thương của nhà thơ đã làm sống dậy biết bao hình ảnh đẹp của quê nhà: mảnh trăng buông, câu mái đẩy, dòng sông hát, đêm thanh gió mát.

Chỉ một lần về ngắm trăng buông thôi, nhưng em sẽ cùng ta nuôi hy vọng tô sống lại những vẻ đẹp của quê nhà đang bị dần phai nhạt:

Cổ tích trầu cau đã hết nhựa rồi,

Và:

Dẫu nắng bên sông không còn chấp chới,

Câu lý ngày xưa dẫu thôi diệu vợi

 Thì:

Ta tựa vai nhau nối lại câu hò.

Với những lời nhắn gọi dịu dàng thiết tha ấy, Đặng Xuân Xuyến đã bộc lộ rất đẹp tình yêu thương, niềm trách nhiệm đối với quê nhà và hy vọng sẽ cùng em sẽ níu giữ lại được những nét đẹp xưa của quê hương.

Hai năm trước , năm 2014, tôi đã nghe tiếng thơ Đặng Xuân Xuyến nhắn gọi một người bạn, bạn trai: VỀ QUÊ ĐI MÀY:

Mày về quê chơi đi

Về với tao. Về với thời thơ dại
Về đi mày
Đừng lời nói gió bay.

Nay lại nghe anh nhắn gọi một người bạn, bạn gái, đúng hơn là bạn tình, bởi lẽ nếu nàng về quê thì sẽ:

Dựa vai anh ngắm đời rất thực

Tôi có cảm giác như Đặng Xuân Xuyến không phải lên tiếng gọi một người bạn trai VỀ QUÊ ĐI MÀY năm xưa và gọi một người bạn gái VỀ ĐI EM năm nay mà là gọi cả tôi, một người già đang trên đường tới cõi: VỀ ĐI ANH, VỀ ĐI BÁC! 

 

Khiến nỗi nhớ quê hương trong tôi lại ùa dậy khôn khuây.

Tôi khẽ gọi người vợ già đã cùng nhau tình chồng nghĩa vợ  trên 50 năm lại gần, đọc cho bà nghe bài thơ của Đặng Xuân Xuyến rồi cả hai cùng thì thầm ao ước được về quê sống nốt những tháng ngày còn lại như cảnh mấy câu thơ mà chúng tôi đã thuộc:

Đêm đêm chồng gối trên tay vợ

Khe khẽ ngâm câu biệt thị thành

Vợ dạ trở mình cho bớt lạnh

Suốt đời em chỉ biết theo anh!

Hai mái đầu bạc đang chụm nhau trong ước mộng ấy thì bất ngờ bài thơ VỀ LÀM CHI NỮA của nhà thơ lão thành Nguyễn Khôi viết ngày 31/7/2016 hiện lên trong hộp thư của tôi.

Bác Nguyễn Khôi đay đi đay lại không phải hai ba lần mà tới 5 lần một câu:

Ừ, có nhớ... thôi, đừng về em ạ 

 Rồi bác nói rõ vì sao lại “đừng về em ạ”. Vì quê cũ có còn đâu mái rạ bờ tre, có còn đâu ánh trăng mơ,

 Trầu cau chỉ còn trong cổ tích

Mảnh vườn xưa đã theo mẹ về trời.

 Cũng còn đâu ai xịch xòm tát nước, còn đâu rừng rợp trắng cánh cò bay cùng tiếng sáo diều và cầu Quan họ. Mà thay vào đó là bê tông, là điện, là máy bơm, là:

Nhạc "chát bùm" loa xóm váng đoài đông..

Và dòng sông, cái dòng sông mà hôm qua nhà thơ trẻ Đặng Xuân Xuyến còn đầy mộng mơ:

Về một lần thôi nằm nghe sông hát

Thì hôm nay, nhà thơ già Nguyễn Khôi lại vẽ nên đầy chân thực đau xót:

Dòng sông xanh trong ký ức thầm thì

đã thành dòng Formosa nhiễm độc lòng quê mẹ

Trai gái làng đang bỏ xứ mà đi...

Formosa  đã từng gây nỗi ám ảnh kinh hoàng cho cả dân tộc ta, giờ thành dòng sông nhiễm độc lòng quê mẹ, thì VỀ LÀM CHI NỮA là một lời khuyên rất chí tình.

 Bà vợ già của tôi sầu não hỏi:

- Vậy biết nghe ai, nghe anh nhà thơ trẻ Đặng Xuân Xuyến VỀ ĐI  hay nghe bác nhà thơ già Nguyễn Khôi VỀ LÀM CHI NỮA?

Tự nhiên tôi mắt lệ rưng rưng:

- Nhà thơ trẻ Đặng Xuân Xuyến cũng vì yêu quê hương mà khao khát về quê với bao hy vọng đẹp, cái tình quê ấy rất đáng trân trọng. Nhà thơ già Nguyễn Khôi cũng vì yêu quê hương mà xót xa trước cảnh hồn cốt của quê hương đã mất hết, trai gái quê nhà vừa đói khổ vừa bị đầu độc phải đang bỏ xứ mà đi; tấm lòng già nguyên vẹn tình quê ấy thật ngàn lần đáng kính và ngưỡng mộ.

Còn đôi ta, mơ được về quê sống nốt quãng tuổi già cũng là mơ ước chung của người đời rất đáng được mơ, ai ai cuối cùng cũng được trở về với cội nguồn sinh ra mình. Nhưng cuộc đời bãi bể nương dâu, quê nhà mình cũng như quê bác Nguyễn Khôi:

Xóm lên phố đã bê tông tất cả

Đường lấn sân không còn nữa viả hè...

Đất quê mình giờ mới thực tấc đất tấc vàng, dẫu có về được  mình cũng đâu có nổi một thước đất cắm dùi. Thôi thì đành  Giấc hương quan luống lần mơ canh dài, chứ sao!

 Bà vợ già của tôi khẽ thở dài:

 - Vâng!  Vậy mình nhớ chiều chiều cùng dắt tay nhau ra đầu hẻm, chờ lúc vắng vẻ nhất mà Trông về quê mẹ , mình nhé!

 01/ 8/ 2016

 Châu Thạch thêm vài ý kiến: Về hay không về theo thơ Nguyễn Khôi?

Thật ra nhà thơ Nguyễn Khôi không biểu không về mà lại càng thúc dục nên về mau hơn nữa. Tôi đã thấy nhiều người quỳ trước quan tài cha khóc lóc trách anh em mình sao không phụng dưởng cha cho tốt, để cha chết sớm nên mình về không thấy mặt. Tôi đã thấy nhiều người đi quanh vườn xưa tìm lại từng cây mít từng gốc xoài nay không còn nữa, rồi trách anh em mình sao lại để nó chết đi. Người anh của tôi đã điện bảo tôi phải giữ lại một nhánh bơ vươn mình che kín sân nhà như là cánh tay của Má chở che, nhưng trận cuồng phong đã bẻ gảy nó trước khi anh về. Những người nầy nếu đọc thơ của Nguyễn Khôi thì hãy mau về.  Về vì quê hương biến dạng từng ngày. Về để nhìn lại những gì còn lưu lại kỷ niệm của ngày xưa. Đọc thơ Đặng Xuân Xuyến biểu về thì buồn một, nước mắt rưng rưng. Đọc thơ Nguyễn Khôi biểu không về thì buồn mười, nước mắt chảy thành dòng. Cả hai nhà thơ đều thục dục ta về trong lời thơ ý giống nhau mà tứ khác nhau. Nhà thơ Nguyễn Khôi trút uất ức vào thơ, giận dỗi vì nếu em về chậm thì quê hương sẽ chết hết như “dòng Formosa nhiểm độc”, vì thế ông biểu em đừng về nhưng thật ra lại biểu em về mau, về cấp bách. Nhà thơ sợ em về chậm rồi sẽ khóc trên tay ông và biết đâu sẽ trách ông về những lỗi oan mà ông không làm nhưng hứng chịu. “Về đi em” hay “về làm chi nữa” đều là tiếng gọi người về trong nỗi xót xa, đều là tâm trạng của những người có lòng khi thấy quê hương mỗi ngày mất đi bản sắc.

Tôi nghĩ vợ chồng cụ Bàng hay tất cả những người con xa xứ khác, đừng “Chiều chiều cùng dắt tay ra đầu hẻm, chờ lúc vắng vẻ nhất mà trông về quê mẹ” mà hãy về ngay. Nếu quý vị không về hay về chậm sẽ không còn chi nữa, cụ Nguyễn Khôi sẽ tràn nước mắt đêm ngày và Đặng Xuân Xuyến thì xót xa lặng “nằm nghe sông hát” u buồn ./.

                                                    Châu Thạch