Bình Bài Thơ "Hỏi..." của Sông Thu - Châu Thạch
HỎI...
Hỏi trăng mỗi buổi bay qua
Có vô tình
biết
Tình ta với
nàng
Không người
lỡ bước sang ngang
Không người
tình phụ
Mà loan phím
chùng!
Tình yêu hơn
cả nước sông
Đam mê hơn
cả
Triều dâng
Sóng trào!
Mà sao
Trăng hỡi
Vì đâu
Chia ly vĩnh
viễn
Niềm đau
ngút ngàn!...
Hỏi mây từ
núi bay sang
Có qua bên
ấy
Nơi nàng ngủ
yên
Nhắn rằng:
"Tôi vẫn yêu em "
Xin mây sà
xuống
Chăn êm đắp
giùm
Thay tôi
sưởi ấm đêm đông
Vòng tay tôi
vẫn
Ấm nồng hơi
em....
Gió ơi
Đem đến hằng
đêm
Nụ hôn tôi
gởi
Trọn niềm
yêu thương
Thì thầm
giai điệu vấn vương
Niềm vui
hoan lạc
Nỗi buồn
chia phôi!
Hỏi sao lấp
lánh trên trời
Sáng sao
bằng được
Tình tôi với
nàng?
Hỏi dòng
suối mát trên ngàn
Có trong như
mắt
Của nàng
Nhìn tôi?
Có êm như
tiếng nàng cười
Vấn vương
quấn quýt trọn đời trong tôi.
Sông Thu
Nỗi đau
trong bài thơ không thể hiện bằng nước mắt mà thể hiện qua vài hình ảnh chính,
đã từng mang theo kỷ niệm của mối tình sâu đậm ngày xưa. Trăng, mây gió với bầu
trời sao và suối phải chăng đã từng hiện hữu cho niềm hạnh phúc, cho hoan lạc
của mối tình keo sơn thuở trước, nay lại quay về để chứng kiến nỗi cô đơn.
Vì vậy tác
giả đã hỏi trăng cái mà trăng không thể biết:
Hỏi
trăng mỗi buổi đi qua
Có vô tình biết
Tình ta với
nàng
Hỏi trăng
thì trăng làm sao biết được vì trăng đâu có linh hồn. Vậy ở đây tác
giả hỏi trăng chỉ là thổ lộ chính lòng mình, uất ức với nỗi đau vô cớ mà
nguyên nhân phi lý vô cùng:
Không người
lỡ bước sang ngang
Không người
tình phụ
Mà loan phím chùng!
Với Sông
Thu, loan phím chùng còn nhẹ, mà nó đứt lìa vĩnh viễn nữa kia. Hai câu thơ trên
là một sự trọn vẹn cuộc tình, mà câu thơ thứ ba là lưỡi dao cắt đứt cái trọn
vẹn đó đi,và biến tất cả thành một dấu than, một tiếng kêu đau đớn, một mũi tên
bắn vút lên con tạo và đâm nhói vào con tim người đọc.
Những câu
thơ kế tiếp là những tâm tình gởi gắm vào trăng: “Tình yêu hơn cả nước sông/
Đam mê hơn cả/ Triều dâng/ Sóng trào” để rồi đem nghịch cảnh của mình chất
vấn cùng trăng: “Mà sao/ Trăng hởi/ vì đâu/ Chia lìa vĩnh viễn/ niềm đau
ngút ngàn…”
Trăng chắc
chắn lặng thinh, trăng chẳng trả lời, nên câu hỏi sẽ bay vào mù khơi, bay vào
trống vắng. và cái lạnh trong hồn đã trở nên băng giá. Sao không hỏi người mà
lại hỏi trăng? Vì hỏi trăng là hỏi chính ta, là Sông Thu hỏi chính Sông Thu, là
Sông Thu vò võ một mình và đang tẻ lạnh linh hồn, đơn chiếc con tim.
Hỏi trăng,
trăng chẳng trả lời. người thơ lại hỏi mây và nhắn nhủ cùng mây: “Hỏi mây từ
núi bay sang/ Có qua bên ấy/ Nơi nàng ngủ yên/ Nhắn rằng: 'Tôi vẫn yêu em'/ xin
mây sà xuống/ Chăn êm đắp giùm/ Thay tôi sưởi ấm đêm đông/ Vòng tay tôi vẫn/ Ấm
nồng hơi em”.
Hãy
đọc hai câu thơ vô cùng xuất sắc:
Xin mây sà
xuống
Chăn êm đắp
giùm
Bài
thơ hay, nhưng hai câu thơ nầy có tác dụng nâng bài thơ thành đỉnh cao
ngôn ngữ. Mây là hình tượng của vô thường, vẽ đẹp của phiêu du, mang tính chất
phôi pha và như niềm đau xám đọng lại ở chân trời. Không ai dùng mây để ví cùng
chăn êm nệm ấm. Chỉ có Sông Thu bất đắc dĩ không có gì đắp cho em mới nhờ đến
mây để đắp. Câu thơ nghịch lý nhưng ý thơ mang nỗi đau cùng tận với bao nhiêu
quẩn thúc quay quắt trong lòng. Nói như thế không phải là tác giả không dùng
được mây để đắp ấm cho em. Vì tình yêu nóng cháy, vì đau thương sôi sục là vòng
tay ấm nồng vô giá sẽ gởi vào mây, sẽ bay theo gió vào ôm em trong lòng mộ ngay
cả lúc đêm đông.
Có lẽ trăng
và mây cũng có chút vỗ về nên giờ đây lời thơ cho gió, cho sao, cho nước có vẻ
ảo mơ niềm hoan lạc: “Gió ơi/ Đem đến hàng đêm/ Nụ hôn tôi gởi/ trọn niềm
yêu thương/ Thì thầm giai điệu vấn vương/ Niềm đau hoan lạc/ Nỗi buồn chia
phôi!/ Hỏi sao lấp lánh trên trời/ Sáng sao bằng được/ tình tôi với nàng/ Hỏi
dòng suối mát trên ngàn/ Có trong như mắt/ của nàng/ Nhìn tôi?/ Có êm như tiếng
nàng cười/ Vấn vương quấn quít trọn đời bên tôi”.
Hãy nhớ rằng
đoạn thơ nầy chỉ là ảo mơ, ảo mộng Đây không thật là niềm hoan lạc mà đây là
chính nỗi đau đến hồi cực điểm, là thời khắc mà Thúy Kiều bất tỉnh khi ngồi nhớ
thương trên Lầu Ngưng Bích:
Buồn
trông gió cuốn đầy ghềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi
(
Kiều Nguyễn Du)
Ầm ầm” ở đây là tiếng âm thanh dội vào tai Kiều trong
khi tột đỉnh ai bi, và “ầm ầm” ở đây chắc chắc cũng đã dội vào lòng Sông
Thu trong đoạn cuối của bài thơ. Sông Thu hỏi trăng và nhờ mây chỉ là dùng cọng
rơm để bám víu khi mình đang trôi trên biển đau thương, và khi mà cọng rơm cũng
chìm thì lấy đâu để làm điểm tựa? – Lấy gió, láy sao, lấy nước trên ngàn. Gió,
sao và nước trên ngàn là vô tình và sự hoan lạc giả hình kia biểu hiện cho tâm
thần như phân liệt của thi nhân trong giờ phút ấy, nói nói lên cái nỗi đau
không còn quằn quại mà đến lúc hôn mê.
Trong những
vế thơ chót, gió và sao và nước của Sông Thu chỉ là những lằn roi quất vào
trong tâm hồn đang thương nhớ phu nhân.
Tôi không
muốn nói cái hay của câu, từ hay kết cấu bài thơ vì những thứ đó không là gì
đối với nỗi buồn hóa giông bão trong thơ. Tôi chỉ muốn nói đây là một bài thơ
hay, hay như vòm nước mắt trong trăng, trong mây, trong gió và trong dòng suối
trên ngàn.
Châu Thạch
