Trường Trung Học Nguyễn Hoàng là trường trung học công lập duy nhất tại tỉnh Quảng Trị mang tên Chúa Tiên Nguyễn Hoàng (1525-1613), người đã có công mở mang bờ cõi nước ta (xin vào: Chúa Tiên Nguyễn Hoàng để đọc thêm về Ngài).
 |
| Chúa Tiên NGUYỄN HOÀNG (1525-1613) |
Sơ khởi, một nhóm thân hào nhân sĩ và phụ huynh có lòng đã đứng ra vận động và được chính quyền cho phép thành lập một trường trung học để giúp đỡ con em trong việc học hành. Trường chính thức hoạt đông với tên là trường Trung Học Tư Thục Quảng Trị vào mùa hè 1951. Đến niên khóa 1952-1953, trường được Bộ Quốc Gia Giáo Dục cho phép công lập hóa với tên là trường Trung Học Công Lập Quảng Trị. Lúc này trường chỉ có năm lớp: hai lớp đệ thất (lớp 6 bây giờ), hai lớp đệ lục (lớp 7 bây giờ), và một lớp đệ ngũ (lớp 8 bây giờ). Hiệu trưởng lúc này là Thầy Tôn Thất Dương Thanh, trưởng ty tiểu học kiêm nhiệm.
Đến niên học 1953-1954, trường được hội đồng
giáo sư đề nghị đổi tên thành trường Trung Học Nguyễn Hoàng và được Bộ Giáo Dục
chấp thuận theo nghị định số 95 GD/NĐ ngày 6/5/1954. Đây là niên khóa đầu tiên
học sinh Nguyễn Hoàng tham dự kỳ thi Trung Học Đệ Nhất Cấp với số thí sinh trúng
tuyển trên 20 người. Thầy Tôn Thất Dương Kỳ được bổ nhiệm thay thầy Tôn Thất Dương
Thanh làm hiệu trưởng.
Qua đầu niên khóa 1955-1956, trường được cấp
kinh phí để xây dựng một ngôi trường khang trang hơn với hai tầng và tám phòng
học bên cạnh sân vận động tỉnh, đối diện trường Nữ Tiểu Học. Trường có 11 lớp với
trên 500 học sinh. Thầy Chu Duy Khánh làm hiệu trưởng thay thầy Tôn Thất Dương
Kỳ.
Niên khóa 1957-1958, thầy Thái Mộng Hùng, đương
kim giáo sư của trường, được bổ nhiệm làm hiệu trưởng thay thầy Chu Duy Khánh về
hưu.
Năm học 1958-1959, khuôn viên của trường được
mở rộng thêm nhờ trường Nữ Tiểu Học dọn về cơ sở cũ của trường Nguyễn Hoàng. Lúc
này trường mở thêm hai lớp đệ tam (lớp 10 bây giờ). Tổng số lớp lúc này là 15 lớp.
Năm học 1959-1960, trường mở thêm một lớp đệ
thất và một lớp đệ tam và từ đây trường sẽ có một Tổng Giám Thị.
Trường mở lớp đệ nhất (lớp 12) đầu tiên vào
niên khóa 1962-1963 và được công nhận là trường Trung Học Đệ Nhị Cấp.
Đến niên khóa 1968-1969, trường đã có trên 50
lớp.
Niên khóa 1970-1971, tỉnh Quảng Trị được Bộ
Giáo Dục cho phép mở thêm một trường nữ trung học đặt tại quận Mai Lĩnh nhưng vì
trường này chưa có hiệu trưởng nên trường Nguyễn Hoàng phải đảm nhiệm việc giảng
dạy và quản lý. Tổng số lớp lúc này là 60 lớp với hơn 3000 học sinh và trên 100
giáo sư và nhân viên hành chính.
Chiến sự bùng nổ dữ dội vào năm 1972 làm cho
người dân Quảng Trị và thầy trò trường Nguyễn Hoàng phải rời bỏ quê để chạy vào
Đà Nẵng. Tại đây, trường vẫn tiếp tục hoạt động tại trại tạm cư Non Nước và Hòa Khánh với
hơn 40 lớp.
Đến năm học 1973-1974, trường được chuyển từ Đà
Nẵng về khu thị tứ Diên Sanh, Quảng Trị. Thầy Hoàng Văn Liệu làm hiệu trưởng
thay thầy Thái Mộng Hùng đi làm Chánh Sự Vụ sở Học Chánh tỉnh.
(theo: nguyenhoang online)
(theo: nguyenhoang online)
Tháng 4, 1975, Việt Nam Cộng Hòa mất. Trường
Trung Học Nguyễn Hoàng cũng mất theo. Trên khuôn viên trường cũ, người ta xây một
ngôi trường mới nhưng đó không thể là trường Nguyễn Hoàng. Trường Nguyễn Hoàng
xưa giảng dạy theo ba nguyên tắc: nhân bản, dân tộc, khai phóng chứ không phải
tuân theo một chủ thuyết ngoại lai nào. Rất may là những người “thắng cuộc” không
chấp thuận lấy lại tên Nguyễn Hoàng như nhiều người đề nghị. Nếu như họ chấp
thuận, chắc Chúa Tiên Nguyễn Hoàng sẽ rất đau buồn ở bên kia chín suối.
