Bụi Thu Mờ - Trần Không Tên
Những buổi sáng cuối thu sao mà đầy sương. Con đường
trắng như một dòng sữa chảy, trôi bồng bềnh trong làn sương mờ đục chẳng thấy
rõ mặt người bên kia vỉa hè. Lắm khi thấy mình trôi đi trên hai chân khẳng
khiu. Nơi đây không
gần một bến sông, không gần một mặt hồ, mà sao sương phủ!
Có lẽ hàng cây sồi lâu năm phủ trùm nhiều mộng ước ủ dột nên sáng thu về mờ
đục như sương. Ngày không biết lên bao giờ vì nắng vừa le lói đã chết yểu sau
những áng mây trắng đục.
Em có còn ngồi đó để nhớ có một thời linh hồn tôi
vẽ chân dung: Anh vẫn nhớ em ngồi đây tóc ngắn / mà mùa thu dài lắm ở chung
quanh. (Nguyên Sa) Tóc em ngày đó dài lắm, bàn tay tôi lùa trong vùng tóc rối,
đã mấy lần không tìm được lối ra. Ðể tình ấy đậu lại ở đường ngôi rẽ phân vân.
Và ướt đẫm môi tôi, nụ hôn tóc thơm mùi cỏ nội cùng sương mai. Tóc ngắn mà mùa
thu thì quá dài. Phải chăng không tha thiết gì một mùa thu úa bất hạnh, mà thầm
trách cho một mùa thu dài lê thê?
Ngày ấy cũng quanh mấy ngả đường thành nội u trầm.
Sáng mùa thu không trong xanh mà mơ màng. Như thành phố còn ngái ngủ, chưa kịp
rửa mặt, nhìn cái gì cũng mờ mờ. Những con sâu đo buông mình từ trên hàng cây
bàng lá đỏ. Cứ đong đưa làm hoảng hốt bước chân học trò. Ngày ấy cũng sương
khói như hôm nay tù mù quanh bờ hồ ven thành cổ. Chẳng biết là sương muối từ dưới
mặt hồ sen bốc lên hay từ các đám mây thấp như tầm tay với, những đám mây mọng
nước chạm trên đỉnh đèo rồi tan ra ngàn ngàn giọt sương nhỏ, rơi xuống nội
thành rồi cứ lửng lơ. Những tưởng nội thành là nhiều sương. Ði ra thành, qua
sông về Ðập Ðá lại thấy sương càng nhiều hơn. Sông Hương giờ như mái tóc nàng
con gái, chợt bạc trắng sau một đêm trằn trọc mơ chồng. Chiếc cầu Tràng Tiền
như chiếc lược ngà, cài hờ hững những bước chân bồng bềnh lãng du về bên ni bên
nớ. Cũng mù sương khắp chốn, bàng bạc trong hồn. Bên kia Thôn Vỹ, nắng không
lên trên hàng cau, vườn ai lá thu không còn xanh biếc, sương khói cứ theo sông
nước mà đắn đo để nhân ảnh mịt mờ xa xăm. Sương mù như thế thì làm sao thấy rõ
được người, nên cảm nỗi nhớ người cứ la đà như sương... Ôi! cái mảnh đất thần
kinh sao mà đẹp, mà buồn. Ðẹp vì sông nước lãng đãng vào thu như tranh thủy mặc.
Buồn vì sương mù nhiều lắm. Bởi một nắng mà hai sương: sương sớm và sương
khuya. Trong hai sương đó luôn phủ xuống trên vai gầy của em những nhọc nhằn
cơm áo.
Chạnh nhớ câu chuyện xưa của một Tô Ðông Pha tài
hoa mệnh bạc. Tuổi trung niên mà sớm mang kiếp lưu đày biếm trích. Ði từ nội địa
kinh kỳ ra tới đảo hoang, đi từ khi 45 tuổi tóc hai màu tiêu muối hư phù, lúc
tuổi đời chuẩn bị bước về những năm tháng nhàn hạ hưu trí. Ði biền biệt đến năm
66 tuổi tóc trắng như lau mới trở lại cố quận phai màu. Lúc ấy cũng vào mùa
thu. Mùa thu và tóc trắng.
Hai thứ tóc, người đi ngoài bảy ngàn dặm
Một thân côi, thác đổ xuống mười tám thác ghềnh
Ði đày đọa cuộc lao viễn mộng. Lúc thăng lúc trầm;
lúc ngồi ghế quan quyền cao, tay cầm cọ nét trúc phong trần tiêu sái; lúc làm
nông dân cày cuốc nhà tranh vách đất mà đức trọng xao xác những vần thơ. Miên
man một dòng thơ ngút ngàn trong cuộc lữ đọa đày.
Tuệ Sỹ gọi
là phương trời viễn mộng. Những viễn mộng tù đày trên thân xác của tuổi chớm
già, khi gió heo may nhè nhẹ về mà bạo tàn như bão lốc. Nhưng trong lòng, thơ vẫn
phiêu lãng một cuộc lữ bạt ngàn. Thơ lúc ấy là cứu rỗi. Thơ lúc đó là nghiệp
chướng đam mê. Cứ đeo đẳng mộng đời, hay mộng đời cứ đeo đẳng lấy thơ.
Sương mù sáng nay cũng giống như sương mù Ðà Lạt.
Sương đó như mây thấp ngang đầu, đi ngang qua những ngọn đồi thông ướt át, đi
qua tháp chuông có con gà gáy trong mùa thu. Sương la đà quanh gót chân theo
triền dốc quanh co, cũng như theo cành liễu rũ ven hồ mọng nước. Mùa thu không
có phấn thông vàng bay mà chỉ có phấn bụi cây bông liễu sa xuống mặt hồ. Tô
Ðông Pha hình như cũng có tả: Chi thượng liễu miên xuy hựu thiểu. Thiên nhai hà
xứ vô phương thảo.
(Lớp bụi phấn bông liễu trên cành, gió thổi rồi
vơi dần. Ven trời hàng vạn nẻo, nơi nào không là cỏ non? Tuệ Sỹ dịch.)
Liễu miên là lớp bụi mỏng của bông liễu. Vô phương
thảo là cỏ xanh non phương nào trong mùa thu. Thật ra Tô Ðông Pha diễm phúc
ngút ngàn khi trong cuộc lưu đày ấy có nàng Triêu Vân. Như người tình tri bỉ
tri kỷ trong cơn hoạn nạn, người tình trẻ tuổi đời thanh xuân như cỏ non.
Nàng mất khi xuân mãn 34 tuổi và lúc ấy Tô Ðông Pha đà 61. Một đầu tóc xanh, một
đầu tóc trắng, trong mùa thu chia tay vĩnh quyết ngàn trùng khói sương.
Ðích thực đó là lần màu quan san biệt ly mãi mãi.
Người trẻ xuân nồng đi về trong đất lạnh, kẻ luống thu già mải miết cuộc lưu
vong. Quan san là quan ải núi non. Trong mùa thu chia lìa ấy lá phong đỏ vàng
ngập bìa rừng. Xa xăm mây trắng quyến luyến chân núi.
Người lên ngựa, kẻ chia bào,
Rừng phong Thu đã nhuốm màu quan san.
Truyện Kiều
Ngày ấy những tráng sĩ lên đường giã biệt tình
riêng, nhập ngũ nguyện vì non sông chống giặc Bắc phương, thề da ngựa bọc thây
cũng vào mùa thu, trước khi mùa đông về rét buốt nơi đồn trú biên thùy. Biệt ly
mà lại có sắc màu? Ðó là màu quan san. Mà màu quan san như thế nào nhỉ? Ðã có
hương thời gian với mùi thạch thảo tim tím nhớ, thì màu quan san ắt cũng là màu
sương trắng của nước mắt nhạt nhòa pha lẫn với đỏ vàng của lá chết thu phai.
Lại quay về sương mù sáng thu nay. Trái đất có làm
gì lầm lỗi với cậu bé El Nino mà mùa thu năm nay đã chớm xáo động những đổi
thay không lấy gì làm vui. Sẽ lạnh lẽo và băng giá hơn lệ thường. Nghe đâu bên
Luân Ðôn đã dày đặc sương mù. Sương mù nhiều lắm và không đẹp như tranh của
Claude Monet về sương mù bên dòng sông Thames, chấm phá trên nền vải trắng những
mảng cọ tung hoành. Sương ở đó dày đặc sánh đến mức người Anh gọi là “súp đậu”.
Dày đến mức không thể thấy bàn chân mình khi rảo bước trên phố mù căm. Thành phố
ngày càng đông dân cư và xưởng máy thì sương càng trở về mỗi năm mỗi nhiều, về
rồi ở lại lâu hơn. Mùa đông tháng 12 năm 1952, Một tấm chăn màu trắng đục và
dày đặc của sương mù bao trùm xuống thành phố Luân Ðôn. Thành phố bao quanh bởi
những ngọn đồi nhỏ, những miền đất trũng nước thấp, có con sông Thames lớn chảy
qua. Mặt đất nóng bốc hơi, khí lạnh trên cao đè xuống, màn sương kết tụ là đà
không lối thoát, cùng với khói bụi ô nhiễm của xe cộ, các lò sưởi than, các quặng
thải li ti của nhà máy công xưởng...Tất cả quyện đặc lại như màu một bát súp đậu
là vậy. Năm đó màn sương kinh hoàng này đã ở lại 5 ngày, giết chừng 4,000 người,
làm hơn 100 ngàn người đau yếu vì các bệnh liên quan đến đường hô hấp. Màn
sương mù này không thơ mộng và đẹp như thi ca và tranh ảnh. Hồi xa xưa hơn nữa,
năm 1873 cũng ở Luân Ðôn, có lần sương mù vào tháng 12, giết 273 người. Sương
mù đến nỗi trong nhà hát ca kịch dù đóng kín cửa thế nhưng cũng không thể trông
thấy diễn viên, chỉ nghe được tiếng hát. Gia súc và trâu bò chết vì nghẹn thở,
tai nạn và tội phạm gia tăng. Tai nạn vì những vụ đụng xe ngựa hay xe tông vào
cửa hàng bên phố. Những tay lãng tử say rượu và té xuống dòng sông Thames bên
dưới sương mù... Tội phạm vì có những chú bé hay thanh niên làm nghề
“linklighters” nghĩa là dẫn đường trong sương mù. Bằng một vài xu, chúng cầm bó
đuốc dẫn lừa hành khách vào những con hẻm tối. Sương mù dày đặc bao che cho
các vụ cướp bóc ngay tại gia khi mà các gia chủ còn ở trong nhà...
Mùa thu nơi tôi ở mọi năm trời thường vẫn cao mà
nắng
không oi nồng. Ngày và đêm thì dài bằng nhau.
Gió hiu hiu nhẹ nên lá úa nằm ngoan chở che mặt đất. Bầu trời trong không một
hạt bụi. Nơi này không có nhiều rừng thu đầy lá phong vàng đỏ. Chỉ có lắm cây sồi
và thông cedar. (Những đám rừng cedar đến mùa hè trổ bông bụi bay trong gió,
mang theo những hạt phấn làm dị ứng đến sốt người, nước mắt chảy dài, khan tiếng
ho đêm.) Mùa thu quanh đây vẫn ngai ngái
màu xanh. Cái màu xanh evergreen của các loài cây sống mãnh liệt chịu đựng
hạn hán và giá rét (chắc cũng chịu đựng như anh và em?) Riêng chỉ có một loài
cây Bradford Pear thật đẹp. Tạm gọi là cây Lê Bradfort, vì trái giống trái lê,
nhỏ xíu bằng ngón tay út. Ăn chua chua chát chát, nhưng lá cây thì tuyệt đẹp. Ðẹp
vì khi thu chín lá chuyển sang vàng rồi đỏ cam. Mùa thu dài lá thay màu mà
không rụng, cứ dính vào cành cây, những chiếc lá vàng đỏ lay xoay như chong
chóng, lấp lánh trong nắng thu.
Những con nắng thu hiếm hoi lại đỏng đảnh sáng
nay không chịu về. Chỉ có sương mù tê tái. Mùa thu nơi đây có lẽ không đẹp như
em nghĩ. Chẳng có màu quan san vì mọi chuyện đã xa rồi. Em ngày đó giờ không
còn tóc ngắn. Tóc râu tôi chừng cũng lấm tấm sương. Chẳng biết vì tóc điểm bạc
hay sương mù. Mà ngay cả con mắt nhìn sáng nay mọi thứ trong sương cũng mờ mờ.
Chẳng biết có hạt bụi nào trong mắt. Mùa thu đẫm sương làm sao có bụi! Cũng không
có sợi khói nào bay để đôi mắt cay. Không có phấn thông vàng, không có rừng
phong đỏ, không có cành ngô đồng và mưa bụi tháng chạp. Trầm hương cũng chưa
bay vì năm chưa hết. Vậy mà mắt cứ cay.
Mòn con mắt sầu đưa từ cổ độ
Bụi thu mờ ai phủi với hai tay. - Bùi Giáng
A! đúng rồi. Sương mù sáng thu này chính là bụi
thu mờ. Chẳng màng tay phủi. Chẳng màng lau kính. Cứ để nhạt nhòa cho thu
tàn. Tôi bước vào dòng đời, bồng bềnh như sương khói. Và em cũng thế, lâng lâng
những gót hài. Mùa thu chắc còn dài. Sương như bụi thu mờ. Mơ phai.
Trần Không Tên
